De kinderen vertellen over de scheiding

Nu komt wellicht één van de moeilijkste momenten van je leven: je moet aan je kinderen vertellen dat je gaat scheiden. In de literatuur wordt dit gesprek vaak aangeduid als het ‘paraplu-gesprek’, het gesprek waarin de ouders samen hun kinderen vertellen dat zij gaan scheiden.

​

Wanneer vertellen we de kinderen dat we uit elkaar gaan?

In nogal wat gevallen wordt voor de kinderen meteen duidelijk dat hun ouders uit elkaar gaan. Soms gebeurt dat door onmiddellijk vertrek van één van de partners. Soms doordat de partner die net gehoord heeft van de ander dat de ander wil scheiden, eist dat de ander ook uitlegt aan de kinderen waarom hij/zij wil scheiden.

​

Meestal niet onmiddellijk vertellen

Meestal is het verstandig om niet onmiddellijk aan de kinderen te vertellen dat jullie gaan scheiden. Eerst kan er beter met elkaar verder gepraat worden over de scheidingsmelding: wat zijn de beweegredenen voor scheiding van de een en hoe staat de ander er tegenover. Vaak ontstaat hier na enkele dagen tot enkele weken enige rust, zeker als er voldoende met elkaar gesproken wordt.

​

Niet te lang onduidelijkheid laten bestaan

Zodra duidelijk wordt dat jullie gaan scheiden is het van belang het de kinderen niet te lang in het ongewisse te laten. Wacht niet tot je de hele scheiding hebt afgerond. Kinderen hebben vaak meer in de gaten dan je denkt. Zij pikken kleine dingen op. Als je te lang wacht, zijn er twee risico’s:

1. de kinderen gaan hun eigen, vaak verkeerde, verklaringen geven voor de dingen die gebeuren. Daar kan onrust of angst door ontstaan.

2. de kinderen kunnen van een ander te horen krijgen dat hun ouders uit elkaar gaan. Dat kan zeer pijnlijk zijn, en moet hoe dan ook voorkomen worden.

 

Aan de andere kant is het ook belangrijk om de kinderen niet te vroeg op de hoogte te stellen. Als er nog maanden zitten tussen de beslissing en het daadwerkelijk apart wonen, kan  bij - vooral: jongere - kinderen onduidelijkheid en onzekerheid (en soms angst) ontstaan over de toekomst. Besef ook dat kinderen tot circa 7 jaar geen besef van tijd hebben: voor hen is zowel 2 weken als 2 maanden niet te overzien.

 

Zodra duidelijk is dat jullie feitelijk uit elkaar gaat wonen, is dat ook het moment om het nieuws aan de kinderen te vertellen. Bij tieners kan dat dan verteld worden. Bij jongere kinderen is het belangrijk om te wachten tot (als de situatie het toelaat) liefst een week of twee voor de feitelijke scheiding: dan kunnen jullie aan de kinderen vertellen wat er staat te gebeuren. Als je het veel eerder doet, kan het leiden tot nogal wat onrust bij de kinderen als de feitelijke scheiding op zich laat wachten. De kinderen gaan dan wellicht denken dat de situatie weer veranderd is en jullie toch bij elkaar blijven.

 

Hoe vertellen we de kinderen dat we uit elkaar gaan?

Hoe vertellen we de kinderen dat we gaan scheiden, is een vraag die veel ouders bezighoudt. Er zijn veel zaken die van belang zijn.

​

Kies een goed moment

Het is belangrijk dat het gesprek plaatsvindt op een plek waar kinderen zich op hun gemak voelen.

Overleg tevoren met elkaar wie wat zal zeggen. Dan verras je elkaar niet tijdens het gesprek en voorkom je mogelijke spanningen. Realiseer je bij de voorbereiding dat de kinderen en hun reactie in dit gesprek centraal staan. Het gaat even niet om jullie.

 

Vertel het samen

Het beste is als jullie samen de kinderen vertellen dat jullie uit elkaar gaan. De kinderen ervaren dan meteen dat jullie - ondanks dat jullie als partners uit elkaar gaan - als ouders nog wel gezamenlijk beslissingen kunnen nemen en dingen samen kunnen doen. Dat is een belangrijk signaal naar je kinderen.

 

Wat vertel je de kinderen over de scheiding?

Het is verstandig om in simpele woorden en aangepast op de leeftijd van jullie kinderen te vertellen dat jullie uit elkaar gaan. Vertel het onderstaande in zo kort mogelijke tijd omdat bij een dergelijke mededeling jullie kinderen vaak nog maar maximaal enkele minuten kunnen luisteren. Alles wat daarna verteld wordt, wordt wellicht niet gehoord of begrepen.

 

Een aantal richtlijnen:

• Vertel dat jullie besloten hebben uit elkaar te gaan.

• Leg uit dat het niet de schuld van de kinderen is.

• Vertel dat scheiden iets is wat grote mensen doen en dat kinderen daar geen invloed op hebben. Kinderen hebben namelijk heel vaak het gevoel dat zij de oorzaak zijn van de scheiding, dat zij de schuld zijn van de scheiding tussen hun ouders.

• Vertel de kinderen dat jullie allebei heel veel van hen houden en zullen blijven houden. De liefde voor jullie kinderen gaat nooit over.

• Vertel de kinderen dat zij niet te hoeven te kiezen voor de ene of de andere ouder.

• Vertel de kinderen bondig wat de gevolgen op korte termijn zijn: waar gaan de kinderen wonen, of blijven zij in hetzelfde huis, hoe vaak zullen zij iedere ouder zien, en blijven zij op dezelfde school? Leg niet teveel nadruk op de verhuizing, het leidt alleen maar af van waar het om gaat: de kinderen en hun reactie.

• Praat niet negatief over de andere ouder. Laat de kinderen niet kiezen tussen jullie beiden. De kinderen kunnen daardoor in een loyaliteitsconflict komen.

• Vraag tenslotte wat de kinderen ervan vinden en reageer begrijpend, ook als kinderen boos op je worden. Herhaal wat ze zeggen, geef aan dat dat gevoel goed of terecht is en geef aan dat je open staat om er meer over te praten. Blijf rustig en steun je kinderen op dit moment, hoe moeilijk het wellicht ook voor jezelf is.

 

Vertel allebei ongeveer evenveel

Ga het gesprek met de kinderen aan met de bedoeling zo goed mogelijk samen aan hen uit te leggen dat jullie uit elkaar gaan.

Vaak is het zo dat maar één van de ouders echt wil scheiden. De andere ouder kan daardoor zwijgzamer zijn tijdens het gesprek met de kinderen. Soms is het zelfs zo, dat de andere ouder er in tranen of teruggetrokken bij zit.

​

Kinderen zullen meer aandacht geven aan de ouder die zich stil houdt. Zij kunnen het zwijgen en de tranen opvatten als machteloosheid van die ouder en begrijpen dat deze ouder gekwetst is door de beslissing van de ander om te scheiden. Vaak zal een kind in die situatie boos worden op de ouder die wil scheiden omdat het kind het gevoel heeft te moeten kiezen tussen één van beide ouders.

 

Als jij die teruggetrokken, verdrietige ouder bent, realiseer je je dan dat je kind schade kan oplopen door jouw houding. Je kind zal waarschijnlijk alleen maar meer verdriet voelen. Natuurlijk is het normaal dat je verdrietig bent en het wellicht niet eens bent met de beslissing van je partner, maar in dit gesprek moet daar niet de nadruk op liggen. Het gaat in dit gesprek om de gevoelens van jullie kinderen. Jullie kinderen hebben nu van jullie allebei positieve steun en liefde nodig. Jullie manier van omgaan met deze moeilijke situatie is een groot voorbeeld voor jullie kinderen. Als je de verdrietige, teruggetrokken ouder blijft, zullen je kinderen grote emotionele schade uit jullie scheiding kunnen oplopen. Daarbij hoef je van je kinderen niet te verwachten dat zij opkomen voor jou. De scheiding is al moeilijk genoeg voor ze.

​

Vertel het de kinderen allemaal tegelijk.

Vertel het alle kinderen allemaal op hetzelfde moment. De kinderen hebben zo steun aan elkaar en kunnen elkaar ook troosten. Als zij het nieuws niet allemaal tegelijk gehoord hebben, gaan kinderen zich afvragen of hen allemaal wel hetzelfde verteld is. (‘Is aan mijn broertje of zusje meer verteld dan aan mij? Waarom dan?’) Voorkom dat je kind zich dit soort vragen gaat stellen. Het kan zorgen voor overbodige spanningen onderling. Verder loop je als ouders het risico dat het ene kind het nieuws van een ander kind, of een derde hoort. Dat voelt mogelijk aan als verraad. Dat moet je hoe dan ook zien te voorkomen.

​

De mogelijke reacties van je kinderen

Kinderen kunnen op veel verschillende manieren reageren op jullie mededeling om uit elkaar te gaan.

 

Sommige kinderen gaan huilen, andere kinderen zijn stil en zeggen niets meer en weer anderen zijn geschokt, boos of gaan schreeuwen.

Wat de reactie van je kind ook is, accepteer zijn of haar emoties. Herhaal wat je kind zegt - daarmee laat je merken dat je hem of haar echt hebt gehoord - en vertel je kind dat het goed is dat hij/zij zo reageert. Daarmee maak je duidelijk dat de emotie die het kind heeft, normaal is. Reageer dus op de emotie. Soms zal een kind zeggen dat hij/zij jou of jullie haat. Reageer dan ongeveer zo: “Dat is een heftig gevoel dat je hebt. Maar het is goed. We begrijpen dat je dit gevoel hebt. We zouden graag willen dat we je daarmee kunnen helpen”.

 

Het zal natuurlijk ontzettend moeilijk zijn om te zien dat je kind enorm verdrietig of boos wordt omdat jullie gaan scheiden. Houd je vast aan de gedachte dat het een normale reactie is. Realiseer je je dat je op deze manier je kind behoedt voor onnodige angst, onzekerheid en verdriet. Bovendien ben je erbij om je kind te troosten en ondersteunen.

Ben er ook op bedacht dat de kinderen kunnen vragen naar de reden van jullie scheiding. Meestal heeft het niet veel zin om uit te leggen waarom jullie uit elkaar gaan. Je kunt je kind daar beter niet in betrekken. Leg in algemene termen uit waarom je gaat scheiden, bijvoorbeeld: “papa en mama houden niet meer van elkaar en gaan daarom apart wonen, maar we houden allebei nog wel heel veel van jullie”. Overigens komen vragen van de kinderen vaak pas een aantal dagen na het eerste gesprek.

​

Wat vertel je niet aan je kinderen?

Zeg niet tegen je kinderen: “we gaan scheiden”. Je jongere kind weet wellicht niet eens wat dat betekent, terwijl het op een ouder kind een afschrikwekkende indruk kan maken. Vertel in plaats daarvan: “we gaan uit elkaar”.

​

Zeg ook niet: “je vader/moeder gaat weg”: Je kind kan denken dat hij die ouder nooit meer zal zien.

 

Vertel niet elk je eigen verhaal over de oorzaak van de scheiding, ook niet na het gezamenlijke gesprek met jullie kinderen. Het is belangrijk dat je je kinderen niet in de scheiding betrekt. Dat zou je doen door de motieven van de scheiding te vertellen. Natuurlijk zal een kind van 16 jaar een ander gesprek met je voeren dan een kind van 8. Probeer als het echt niet anders kan in algemene termen uit te leggen waarom jullie gaan scheiden, zonder te vertellen hoe jij of je partner daar ieder over denken.